Bu arada haber kurumlarina guvensizlik oyle bir boyuttaki, kutup girdabi sozunun de insanlari panige sevketmek icin kullanildigi, aslinda bu soguklarin normal oldugu da konusuluyor. Kaydedilmis temmuz degerlerine bakilirsa bu duruma normal demek zor. Environment Canada'nin sitesine bakilirsa da hava soguk falan degil, hatta cok sicak gunler bizi bekliyor:
Environment Canada
Environment Canada, Kanada'nin meteroloji genel mudurlugunu de icinde barindiran, Kanada'nin en onemli devlet kurumlarindan biri. Son zamanlarda bunyesinde gerceklesen degisiklikler bizleri cok tedirgin ediyor. Bu durumda ben temmuzda kazak giyerken, sicak havalara dikkat edin diye uyariyor olmalarina hic sasirmadim. Kime guvenecegimizi bilmedigimiz boyle bir ortamda da kendi arastirmami yapmaya karar verdim. Oncelikle bircok haber sitesinden Temmuz ayi kutup girdabi ile ilgili ne dendigini arastirdim. Sonuclar esit, hatta Environment Canada ile agiz birligi yapip havanin soguk olmadigini iddia edenlerin sayisi da azimsanacak gibi degil. Hatta bazi web sitelerinde kutup girdabi var ama Kanadayi atlamis(???), ve Chicago ve cevresini vurmus gibi davraniyorlar. Belki de yerel yayin kurumlari oldugu icindir. Sadece bizi umursamamislardir, kim bilir?
Arastirmamin ilk bolumu boyle husranla sonuclaninca ben de kutup girdabinin ne oldugunu anlamak istedim (en azindan). Ogrendiklerimin bir kismini Elcim okuldan dedikodularla dondugunde ona aktarmak icin de burada topluyorum. Kutup girdabi ilk kez 1853'te tanimlaniyor. Kuzey ve Guney kutuplari uzerinde, Stratosfer ve Tratosferin ust katmanlarinda olusan alcak basinc girdabi. Olusan girdaplarin capi genel olarak 1000km den dusuk. Kutup dairesinde hizi saatte 130 km civarinda saat yonune ters esiyor.
Kuzey yarim kurede kutup girdabi iki merkezli olarak olusuyor.
Biri Kanada'nin Baffin adasi, digeri ise Kuzey Dogu Sibirya. Baffin dunyanin besinci, Kanada'nin ise en buyuk adasi. Ontario eyaletinin kuzeyinde Nanavut bolgesinin sinirlari icerisinde. Madem bana bu kadar yakin adayi daha yakindan tanimak ve tanitmak istiyorum. Yakin derken, bizim burdan dumduz kuzeye gidin Hudson Korfezinden denize acilin, karsiniza cikacak.
Adanin nufusu 11000, yasayanlar ya bilim adami yada Inuitler. Ada 1616da ingiliz gezgin William Baffin tarafindan kesfediliyor. Ancak kesfinin oncesinde Gronlandli ve Izlandali denizciler tarafindan bilindigine inaniliyor. Denizcilerin Helluland dedikleri yer oldugu dusunuluyor.
Iste bu guzelim ada, yilin cogunu kutup girdaplarinin etkisi altinda geciriyor. Kutup girdaplari gucunu kaybedince alcak basinc alani yayiliyor ve girdap guneye iniyor. Girdaplarin gucunu kaybetmesinde bir cok faktorun etkisi olabiliyor. Ornegin tropikal bolgelerdeki volkanik aktiviteler bile, takip eden iki yil boyunca girdaplarin gucunu azaltabiliyor.
1985te Kuzey Amerikanin gecirdigi soguk kisin sebebinin de kutup girdabi oldugu biliniyor. Bazi ozel kosullarda, kutup girdabinin capi artmiyor ancak bir parcasi kopup guneye inebiliyor (kuzey yarim kurede).
2001den beri iklim degisimi ve kuresel isinmanin kutup girdaplarinin gucu ve yapisi uzerindeki etkisi arastiriliyor. Genel yargiyi soyle ozeytleyebilirim: Iklim degisimi, kitalar uzerinde daha az kar yagmasina ve buzlarin erimesine sebep oldugu icin gunes isinlarinin yansimasinda azalma gozleniyor. Bu da buharlasma ve terlemenin artmasina yol aciyor ve atmosferdeki hava kitlelerinin basinci da boylece degisiyor. Atmosfer genelinde alcak basinc merkezleri guclerini kaybediyor, hatta bir kismi tamamen yok oluyor. Kutup Girdaplari da tabii ki bu dongunun disinda kalamiyor, gucunu kaybedince, guneye iniyor.
Ozon tabakasindaki delinme de benzer bir zincire sebep oluyor. Guney kutbu Antartika uzerindeki ozon deliginin etkileri uzun yillardir biliniyor ve calisiliyor. Bugun ilk kez 2011 den beri kuzey kutbu, Arktik uzerinde de bir ozon deliginden bahsedildigini farkettim.
Son olarak gectigimiz kisin bizim uzerimizdeki etkilerini paylasmak istiyorum:
No comments:
Post a Comment